november-december 2023 | nr 6

• Hoe Palestijnen de hoop verloren (pp. 4-5).
• Wat zijn de overwegingen van HAMAS geweest om tot de aanval over te gaan ? (pp. 6-10).
• De alles-of-niets strategie van HAMAS (pp. 11-14).
• Palestijnen spreken de taal van Israel (pp. 15-16).
• Losgebroken uit de Gaza-kooi: waarom de aanval van 7 oktober geen Israelisch 9/11 is (pp. 17-19).
• Waarom Israel in de oorlog tegen Gaza context en geschiedenis buiten beeld wil houden (pp. 20-21).
• Over de oorsprong van de aangevallen joodse nederzettingen nabij Gaza (pp. 22-23).
• 7 oktober: ooggetuigen spreken over Israelische militairen die joods-Israelische burgers met tanks en raketten hebben beschoten – bijstelling van een ontluisterend beeld (pp. 24-28).
• ‘Een massamoordfabriek’ – een inkijkje in Israels beleid van gecalculeerd bombarderen in Gaza (pp. 29-31).
• Een schoolvoorbeeld van genocide (pp. 32-33).
• Rashid Khalidi: ‘HAMAS vernietigen als politieke beweging, als idee, is onmogelijk’ – een interview (pp. 34-36).
• Gaza ná de oorlog, volgens Netanyahoe (p. 36).
• Steeds meer aanwijzingen dat Israel erop uit is om Gaza ‘etnisch te zuiveren’ (pp. 37-40).
• Netanyahoe lobbyde bij EU om Egypte onder druk te zetten Gaza-ontheemden tot dat land toe te laten (p. 39).
• Het catastrofale succes van HAMAS – een interview met Jaap Hamburger (EAJG) en Robert Soeterik (NPK) (pp. 41-45).
• Internationale druk op Israel is de enige manier om de verwoesting van Gaza te stoppen (pp. 46-49).
• Saree Makdisi: De situatie in Palestina zal nooit meer dezelfde zijn (pp. 50-51).
• Gedicht van Mahmoud Darwish: ‘We hebben een land’ (p. 52).
• Haggai Mattar: Hoe 7 oktober ons allen heeft veranderd – en wat dat voor onze strijd betekent (pp. 53-57).
• De Gaza-ficatie van de Westelijke Jordaanoever – een interview met Hagai El-Ad (pp. 58-61).
• Index Soemoed jaargang 51 (2023)

Al-Nakba is Arabisch voor catastrofe. Voor de Palestijnen heeft dit woord een zeer beladen betekenis: het verwijst naar de catastrofe van 1948 – met de bezetting door de Staat Israel van uiteindelijk 78 procent van het grondgebied van het voormalige Britse Mandaatgebied Palestina, de verdrijving van 80 procent van de inheemse Palestijnse bevolking, de verwoesting van 500 van haar dorpen en de confiscatie van 90 procent van haar grond.

Voor de ogen van de wereld ontrolt zich in de Strook van Gaza sinds 7 oktober een nieuwe nakba: op ongekende schaal wordt door de Israelische Strijdkrachten gebombardeerd en zijn honderdduizenden Palestijnen – net als in 1948 – onder de dreiging van meer Israelisch geweld binnen de Strook van Gaza op drift geraakt (waarover later meer).

Westerse regeringen die betogen dat ‘Israel het recht heeft zich te verdedigen’ tegen geweld van Palestijnen, hebben daarmee een rechts-radicaal Israelische regime politieke rugdekking gegeven om – met vrijwel unanieme steun van het joods-Israelische bevolkingsdeel – tegen de Palestijnen los te gaan. En zij blijven het rugdekking geven, onder meer door zich – na ruim twee maanden oorlogsgeweld – in de Algemene Vergadering van de VN tegen een staakt-het-vuren uit te blijven spreken, dan wel door zich zoals Nederland van stemming te onthouden.

Een aantal van hen gaat verder – eerst en vooral de Verenigde Staten – door Israel wapens en munitie te leveren. En ook hier levert de Nederlandse regering haar aandeel, door reserveonderdelen te leveren voor F-35 gevechtsvliegtuigen, die sinds 7 oktober in Gaza zoveel dood en verderf zaaien.

Al met al gaat het hier om de vijfde grote Gaza-oorlog op rij sinds de Israelische Strijdkrachten zich in 2005 rond Gaza gehergroepeerd hebben. In vergelijking met die in 2008-2009, 2012, 2014 en in 2021 is de schaal van de verwoestingen en is het aantal doden ditmaal ongekend hoog. Dit blijkt direct terug te voeren tot de nieuwe militaire doctrine van de Israelische Strijdkrachten, waarbij in de strijd tegen de gewapende Palestijnse verzetsgroepen doelgericht grootschalige verwoestingen worden aangericht met een ingecalculeerd overeenkomstig groot aantal doden onder de Palestijnse burgerbevolking. Zo hoopt men deze laatste tegen gewapende Palestijnse verzetsgroepen op te zetten en hun uitschakeling te bevorderen (zie over deze nieuwe militaire doctrine de bijdrage van Yuval Abraham).

Door het UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA) is – op basis van de cijfers van twee maanden oorlogvoering – berekend, dat waar het percentage doden onder vrouwen en kinderen (non-combattanten) in de eerdere oorlogen steeds rond 40 procent (!) lag, dit percentage in de huidige oorlog op 69 procent uitkomt (een stijging met 72 procent). Met andere woorden: Israel voert meer nog dan voorheen een oorlog tegen de Palestijnse burgers van Gaza. Burgers doelbewust tot doelwit maken, is een oorlogsmisdaad.

Dit laatste blijkt een groot strategisch doel te dienen: de verdrijving van de Palestijnen uit de Strook van Gaza naar de aangrenzende Egyptische Sinaï Woestijn. De juridische term daarvoor is etnische zuivering – een oorlogsmisdaad. Plannen daarover doen al jaren de ronde (zie daarover de bijdrage van Jonathan Cook).

Na 7 oktober blijkt er voor doorvoering daarvan door het Israelische regime bij enkele in Europese staten gelobbyd te zijn, zo is door de Financial Times (Londen) onthuld: Egypte moet door de EU onder druk gezet worden om met dit plan akkoord te gaan – in ruil voor verlichting van de enorme schuldenlast van dit land (zie het kader daarover).

Indien doorgevoerd, dan betekent dit een nieuwe ronde in de etnische zuivering van Palestina door Israel: spectaculair in 1948 en 1967, minder in het oog springend in de vorm van de ‘voortgaande nakba’, waarbij Palestijnen die onder Israelische bezetting leven het bestaan ondragelijk wordt gemaakt, in de hoop dat vooral de jonge generatie haar heil elders – buiten Palestina – zal gaan zoeken. Het uitgangspunt van het zionistische koloniale project in Palestina was en is immers verovering van zoveel mogelijk van de grond van Palestina met daarop zo min mogelijk inheemse Palestijnen. Die politiek is momenteel op de Westelijke Jordaanoever in de overdrive (zie daarover het interview met Hagai El-Ad).

De Strook van Gaza heeft de oppervlakte van 1,5 maal het Waddeneiland Texel. Daar wonen 2,3 miljoen Palestijnen, waarmee het een van de dichtstbevolkte plaatsen ter wereld is (tien keer zo dicht bevolkt als Nederland). In de eerste fase van de oorlog zijn onder druk van grootschalig Israelisch geweld en daartoe gesommeerd door de Israelische Strijdkrachten 1,7 miljoen van hen van het noordelijk deel van Gaza naar het zuiden verdreven. Daarmee is het zuidelijk deel nog dichter bevolkt geraakt. Voorzieningen om zulke grote aantallen ontheemde mensen op te vangen, zijn vanzelfsprekend niet aanwezig. Meteen na 7 oktober is door Israel bij monde van zijn minister van Defensie een onmiddellijke stop afgekondigd op de doorvoer van water, voedsel, medicijnen, brandstof en elektriciteit – opnieuw een oorlogsmisdaad. Daarmee is door het Israelische regime doelbewust op een immense humanitaire crisis aangestuurd, die mede bedoeld is om de druk op Egypte op te voeren.

Palestijnen hebben hun nakba-lessen geleerd: wie uit Palestina vertrekt, zal nooit meer kunnen terugkeren. Ook het Egyptische regime verzet zich, mede om binnenlandse redenen, tegen een dergelijk plan.

De situatie waarin de Palestijnen in Gaza gemanoeuvreerd zijn, heeft een genocidale dynamiek. De vrees daarvoor wordt nog versterkt door het genocidale taalgebruik van zowel Israelische militairen en politici als van modale joodse Israeli’s.

Dit extra dikke nummer van Soemoed staat vol hoogstnoodzakelijke ‘context’ en inschattingen van de nieuw ontstane situatie.

Tareq Baconi

De aanval van 7 oktober was de culminatie van een strategische verschuiving om de inperking van de beweging aan te vechten.

De aanval van HAMAS op Israel op 7 oktober heeft een onvoorspelbare reeks gebeurtenissen in gang gezet. Het is daarbij nog te vroeg om vast te stellen hoe de aanval de toekomstige koers van de strijd voor de bevrijding van de Palestijnen zal bepalen.

De enorme verwoestingen in de Strook van Gaza en het gruwelijke verlies van burgerlevens zijn een pijnlijke klap voor de Palestijnen en doen denken aan Al-Nakba (de Catastrofe) van 1948. Tegelijkertijd is de illusie doorgeprikt dat de Palestijnse kwestie terzijde kan worden geschoven, terwijl de Israelische apartheid voortduurt. Palestina staat weer bovenaan de mondiale agenda, terwijl het besef groeit dat de kwestie moet worden aangepakt – ook al heeft de brute slachtpartij van 7 oktober het debat eromheen gepolariseerd.

Sinds 2007 is de aanwezigheid van HAMAS als organisatie in de bezette Palestijnse Gebieden beperkt tot de Strook van Gaza. Daar is de beweging effectief, sinds 2006, ingedamd door toedoen van een hermetische Israelische blokkade, die de 2,3 miljoen Palestijnen in Gaza collectief gevangen houdt. Door die inperking zat HAMAS ten opzichte van Israel vast in wat ik een ‘gewelddadig evenwicht’ (violent equilibrium) heb genoemd, waarbij militair geweld gehanteerd is als een middel om te onderhandelen over concessies tussen HAMAS en Israel. HAMAS gebruikte raketten en andere tactieken om Israel te dwingen de blokkade te versoepelen, terwijl Israel daarop steeds reageerde met overweldigend geweld om afschrikking op te bouwen en in de gebieden rond de Strook van Gaza ‘rust’ te garanderen. Door dit geweld opereerden beide entiteiten binnen een kader waarin HAMAS zijn positie als regerend gezag in Gaza kon behouden, zelfs onder een blokkade die op dagelijkse basis structureel geweld tegen Palestijnen inhoudt.

Vanaf 2018 is HAMAS gaan experimenteren met verschillende manieren om dit ‘gewelddadig evenwicht’ te veranderen. Eén daarvan was het besluit om volksprotesten tegen de Israelische overheersing toe te staan. De Grote Mars van de Terugkeer in 2018-2019 was een van de meest grootschalige voorbeelden van Palestijnse volksmobilisatie. Het protest ontstond als een door de burgermaatschappij geleide inspanning die van HAMAS de ruimte kreeg, door de beweging werd gesteund en uiteindelijk werd geleid door een comité dat bestond uit de verscheidene politieke partijen in Gaza, waaronder HAMAS. Als regerend gezag zorgde HAMAS voor een groot deel van de infrastructuur die voor de mobilisatie nodig was, zoals bussen om activisten te vervoeren. Daarmee week het sterk af van de methodes en middelen waarmee HAMAS tot dan toe de blokkade had bestreden.

Een andere verschuiving in het ‘gewelddadig evenwicht’ kwam een paar jaar later, in 2021 [‘de Intifada van de Lente’; red.], toen HAMAS zijn militaire arsenaal inzette als vergelding voor de Israelische agressie in [geannexeerd] Oost-Jeruzalem. In de aanloop naar de raketbeschietingen van HAMAS was Israel actief bezig geweest om gezinnen in de wijk Sheikh Jarrah uit hun huizen te verdrijven om plaats te maken voor joodse kolonisten. Dit leidde tot een wijdverspreide mobilisatie van Palestijnen in heel historisch Palestina. De staat Israel reageerde met geweld en massa–arrestaties tegen protesten die vreedzaam van karakter waren en onder meer bidden op de Haram al-Sharif, rond de Aqsa Moskee inhielden. Israels pogingen om de protesten te verstoren en door te gaan met de kolonisatie van Oost-Jeruzalem, leidde ertoe dat HAMAS als reactie daarop  raketbeschietingen op Israel uitvoerde.

Deze voorbeelden laten zien dat HAMAS zich inspant om offensief te worden en zijn verzet uit te breiden met eisen die verder gaan dan alleen het opheffen van de blokkade. Een dergelijke positionering impliceert een doelstelling om op te treden als een militaire macht die de Palestijnen komt verdedigen tegen Israelisch koloniaal geweld buiten de Strook van Gaza. Aan de basis van deze tactiek lag een duidelijke strategische verschuiving in de politiek van de beweging om zich niet langer neer te leggen bij haar inperking, maar om de Israelische overheersing explicieter aan te vechten – en daarmee het ‘gewelddadig evenwicht’ te doorbreken dat zich in de loop van 16 jaar had vastgezet.

Deze verschuiving is in overeenstemming met de historische evolutie van HAMAS als een beweging die zowel gewapend als ongewapend/vreedzaam verzet heeft geboden – met eb en vloed – om de Israelische bezetting aan te vechten en om kerneisen van de Palestijnse strijd door te drukken. Daaronder het recht op terugkeer, dat centraal stond in de protesten van 2018. (De geschiedenis van HAMAS staat bol van voorbeelden waarin het de politieke context om zich heen las en, op het niveau van het leiderschap van de beweging, de strategische richting van de beweging veranderde, met duidelijke instructies voor de militaire vleugel om te escaleren dan wel te de-escaleren).

De recente verschuiving naar geweld is geheel in overeenstemming met de opvatting van de beweging over de rol van gewapend verzet als onderhandelingstactiek – een tactiek waarop de beweging van oudsher vertrouwt om concessies van Israel af te dwingen.

De aanval van 7 oktober kan daarom worden gezien als de volgende logische stap voor een beweging die sterk gekant is tegen haar inperking. Sommige analisten hebben de zet van HAMAS omschreven als suïcidaal, gezien de reactie van Israel, dan wel onverantwoordelijk, gezien het dodental onder Palestijnen. Of een van deze typeringen juist is of niet, hangt af van een analyse van de opties die HAMAS had en hoe de situatie eruit ziet wanneer het stof is neergedaald. Het lijdt echter geen twijfel dat de aanval zelf een beslissende breuk was – een breuk die achteraf gezien duidelijk de culminatie is van alle veranderingen waarmee de beweging aan het experimenteren was.

De strategische verschuiving hield in dat van het beperkte gebruik van raketbeschietingen om met Israel te onderhandelen, werd overgegaan op een grootschalig militair offensief dat specifiek gericht was op het verstoren van de inperking van Israel en de Israelische veronderstelling dat het straffeloos een apartheidssysteem in stand kon houden.

Het lijdt nauwelijks twijfel dat de aanval van 7 oktober de verwachtingen van HAMAS heeft overtroffen en dat de schaal van de slachtpartij in Israel de Israelische en internationale opinie heeft doen wakker schrikken in een mate die HAMAS wellicht niet helemaal had verwacht. Elke belangrijke militaire operatie die HAMAS met enig succes uitvoerde – het aanvallen van militaire bases in de buurt van het hek tussen Gaza en Israel en het gevangen nemen van een aanzienlijk aantal Israelische strijders – zou op dezelfde manier het paradigma van de blokkade aan diggelen hebben geslagen en ook in dat geval een verwoestende Israelische reactie hebben uitgelokt.

Toch heeft het doden van burgers op deze schaal – of het leiderschap van HAMAS nu wel of niet actief had aangedrongen en zich had voorbereid op dit niveau van bloedvergieten – geleid tot een furieuze Israelische reactie in Gaza, mogelijk gemaakt door de carte blanche die de meeste westerse leiders aan de Israelische regering hebben gegeven. Sommige wetenschappers op het gebied van genocide hebben betoogd dat de Israelische campagne neerkomt op etnische zuivering en de intentie om genocide te plegen.

Het is contrafactisch om te betwisten of deze reacties al dan niet zouden hebben plaatsgevonden in geval er geen burgers waren gedood of ontvoerd. Hoe dan ook, het militaire offensief van HAMAS en het massale geweld dat daarop is gevolgd, hebben de aard van de reactie tegen de Palestijnen in Gaza onomkeerbaar gevormd.

Kortom, vanuit een strikt militair-strategisch perspectief was vóór de aanval voor HAMAS dus de enige optie het gebruik van geweld en daarbij ingesnoerd te blijven binnen het kader van de blokkade – terwijl joodse kolonisten hun ongebreideld geweld op de Westelijke Jordaanoever opvoeren, Israelische politici de status quo rond Jeruzalems Haram al–Sharif/Tempelbergcomplex verstoren en Israel wordt beloond met Amerikaanse visum-ontheffingsprogramma’s en regionale ‘normalisering’-overeenkomsten.

Binnen deze constellatie waren de opties die HAMAS had om zich neer te leggen bij de veronderstelling dat de Palestijnen effectief verslagen waren en om opgesloten en gewurgd te blijven in hun verschillende Bantoestans – stukken grondgebied die lijken op de gelijknamige Zuid–Afrikaanse ‘thuislanden’ uit het apartheidstijdperk, waar veel rechteloze zwarte stadsbewoners naartoe werden gedeporteerd en daar bestuurd door zogenaamd onafhankelijke lokale marionettenregimes, waarbij een witte supremacistische regering de militaire controle bleef uitoefenen.

In de visie van HAMAS, was het de keuze tussen een langzame dood sterven – zoals velen in Gaza zeggen – en de hele constellatie fundamenteel op haar kop zetten.

Het is zeker zo dat het in het nauw drijven van HAMAS – en de Palestijnen in het algemeen – in een situatie waarin alleen een krachtige militaire aanval in deze vorm de voorkeursoptie is voor de beweging, vermeden had kunnen worden. Zelfs vóór de inperking van HAMAS, en in het bijzonder sinds de Tweede Intifada [2000-2005], zijn er veel mogelijkheden geweest om HAMAS bij de diplomatie en de politiek te betrekken.

Zo had HAMAS zich tussen 2005 en 2007 de facto neergelegd bij een politiek programma dat, als het correct werd ingezet, had kunnen leiden tot de oprichting van een Palestijnse staat naast Israel en de ontmanteling van de bezetting. Dit was een standpunt dat de beweging naar voren bracht als onderdeel van haar latere overwinning in de democratisch verlopen algemene verkiezingen in 2006 en daaropvolgende toetreding tot het Palestijns Nationaal Gezag (PNA). Later, in 2017, werd dit standpunt geformaliseerd in het gewijzigde Handvest van de beweging, waarin werd opgeroepen tot de oprichting van een Palestijnse staat op basis van de lijn van 1967 – overigens zonder de Staat Israel formeel te erkennen.

De Israelische en Amerikaanse weigering om in te gaan op de politieke concessies van de beweging sindsdien, terwijl Israel consequent een vrijbrief kreeg om zijn gewelddadige bezetting en kolonisatie van Palestijns grondgebied voort te zetten, ondermijnde elk vertrouwen dat HAMAS zou hebben gehad in de interesse van de internationale gemeenschap om Israel ter verantwoording te roepen of om Palestijnen in staat te stellen een eigen staat te stichten op een deel van historisch Palestina.

Er is veel geschreven over de gemiste kansen om zich politiek met HAMAS te verstaan. De gebeurtenissen die volgden op de verkiezingsoverwinning in 2006 – een mislukte staatsgreep tegen de wettig gekozen HAMAS-regering, ofwel een poging tot regime change – waren terug te voeren op de weigering om zich te engageren met het politieke platform van HAMAS, waarbij Israel en de Amerikaanse regering de voorkeur gaven aan een militaire aanpak van HAMAS, en er verder voor kozen om hun engagement in het Palestijnse dossier te beperken tot de PNA.

Sindsdien heeft Israel HAMAS in staat gesteld om in Gaza als een bestuurlijk gezag te blijven bestaan – onder meer door financiële steun uit Qatar toe te staan – en tegelijkertijd de beweging gedemoniseerd als een terroristische organisatie – een paradox die Tel Aviv in staat stelde om de collectieve strafmaatregelen te rechtvaardigen die inherent zijn aan de blokkade van Gaza. Dit was expliciet de gekozen strategie van opeenvolgende regeringen onder Benjamin Netanyahoe, die openlijk sprak over de voordelen voor Israel van het voeren van een ‘afscheidingsbeleid’ tussen de Westelijke Jordaanoever en de Strook van Gaza als middel om de perspectieven op de vorming van een Palestijnse staat te ondermijnen.

Bij gebrek aan echte diplomatieke perspectieven voor HAMAS, had de beweging de keuze tussen ofwel een langzame wurging als het regerend gezag in de Strook van Gaza, terwijl Israel toenadering zocht tot Arabische regimes die de Palestijnse zaak zo ongeveer hadden opgegeven, ofwel een rake klap uitdelen. Om de veronderstelling dat de Palestijnen verslagen waren en zich onderschikt hadden en dat Israel zijn apartheidsregime zonder daarvoor een prijs te betalen, kon handhaven, fundamenteel te verstoren.

Dat HAMAS voor het laatste koos, wijst erop dat de beweging zich strategisch gedraagt en blijft geloven dat het een lange termijn spel speelt. Volgens deze logica heeft de beweging, zelfs als de militaire vleugel van HAMAS volledig zou worden vernietigd of verdreven, al een overwinning behaald door de zwakte en kwetsbaarheid van de Israelische Strijdkrachten aan het licht te brengen. Dit kan in de toekomst worden uitgebuit door een hernieuwd samengesteld HAMAS of door een andere toekomstige militaire formatie die zich evenzeer inzet voor gewapend verzet als bevrijdingsmethode. Met andere woorden, de teweeggebrachte verstoring zélf biedt ruimte waarin alternatieve mogelijkheden kunnen ontstaan, terwijl er daarvoor alleen de verkalkte zekerheid was van voort durende Palestijnse onderdrukking.

Dit geloof in een lange termijn spel betekent dat HAMAS, ongeacht wat er op de korte tot middellange termijn gebeurt, zelfs met het gruwelijke verlies van burgerslachtoffers in Gaza, niet alleen de structuur van haar insluiting ernstig heeft weten te verstoren, maar ook het hele idee dat Palestijnen in Bantoestans opgesloten en vergeten kunnen worden zonder dat de joodse Israeli’s daar een prijs voor hoeven te betalen. Die ontwrichting is existentieel voor Israel en dus denkt de staat– gesteund door westerse bondgenoten – dat de enige manier om deze klap te overleven het decimeren van HAMAS is.

Israel zal falen – en faalt nu al – in het bereiken van dat doel. Ongeacht hoe de gevechten tegen HAMAS in Gaza zich verder ontvouwen, de beweging kan nu al stellen dat zij op de lange termijn als overwinnaar uit de strijd zal komen, omdat zij het valse gevoel van veiligheid waarin de joodse Israeli’s zich hadden gekoesterd, voor eens en voor altijd heeft verbrijzeld, ondanks alle pogingen om Israel als onoverwinnelijk en ondoordringbaar voor te stellen.

Maar zelfs in de strijd die momenteel in Gaza plaatsvindt, zijn de vooruitzichten op een Israelische overwinning klein. Zoals in elke asymmetrische strijd hoeven de guerrillastrijders alleen maar niet te verliezen om als overwinnaar uit de strijd te komen, terwijl de machtige staat zal verliezen als deze zijn gestelde doelen niet bereikt. En dat doel om HAMAS als beweging te decimeren, is even vaag als onbereikbaar. Ten eerste is de beweging veel groter dan haar militaire vleugel. Het is een beweging met een enorme sociale infrastructuur, verbonden met veel Palestijnen die niet aangesloten zijn bij het politieke of militaire platform van de beweging.

In de kern is HAMAS een islamistische beweging die haar wortels heeft in de regionale afdelingen van de Moslimbroederschap. Zij is verbonden met de infrastructuur van de gezondheidszorg, onderwijsfaciliteiten en liefdadigheidsinstellingen. Wanneer westerse en Israelische leiders, in hun wens om HAMAS te decimeren, oproepen tot het doden van elke Palestijn die enige vorm van islamistische ideologie aanhangt, dan is dat niets minder dan een genocidale oproep tegen het Palestijnse volk – en moet als zodanig worden begrepen.

Wanneer het doel echter is om de militaire infrastructuur van de beweging te vernietigen, dan zal dit doel waarschijnlijk op één belangrijke manier mislukken. Het uiteenvallen van de militaire vleugel van HAMAS zal de weg vrijmaken voor de opkomst van andere vormen van georganiseerd verzet – al dan niet in het ideologische kleed van HAMAS – die zich op dezelfde manier zal inzetten voor het gebruik van gewapend verzet tegen Israel.

De geschiedenis heeft ons op dit punt al het nodige geleerd. HAMAS ontstond in 1987 uit de sintels van de historische concessie van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO), waarbij deze aan het eind van de jaren zeventig en het begin van de jaren tachtig overschakelde op het toegeven aan de opdeling van Palestina – door de Staat Israel te erkennen en het gebruik van gewapend verzet voor een te vormen Palestijnse staat af te zweren. Samenvallend met die overgang was de oprichting van HAMAS als een partij die vasthield aan dezelfde principes die de PLO daarvoor had gehuldigd, maar dan in een islamistische ideologie in plaats van de seculiere nationalistische die in de jaren 1960 en 1970 dominant was.

Er is een continuüm van Palestijnse politieke eisen die teruggaan tot 1948 en daarvoor. Of HAMAS nu wel of niet overleeft in zijn huidige incarnatie  leidt af van de zaak waar het hier om draait: Het Palestijnse verzet tegen Israelische apartheid, gewapend en anderszins, zal voortduren zolang het regime van overheersing voortduurt.

In de kern is het Israelische regime een regime dat joden meer rechten geeft dan Palestijnen in heel historisch Palestina, waarbij Palestijnen in verschillende juridische categorieën worden ingedeeld en geografisch worden opgedeeld om een overkoepelend regime van overheersing in stand te houden. Daarbij wordt het in het internationaal verankerde recht van Palestijnse vluchtelingen om terug te keren naar hun oorspronkelijke woonoorden, geblokkeerd.

Israels apartheidsmodel is gericht op joodse suprematie van de Middellandse Zee tot aan de rivier de Jordaan – een recentelijk verguisde uitdrukking die lange tijd onverbloemd is gebruikt door Israelisch rechts -terwijl de Palestijnen een overheerst volk blijven dat binnen de grenzen van die staat leeft en in de Bezette Gebieden wordt geregeerd door onwettige autoriteiten die met de Staat Israel samenwerken.

Om deze dynamiek omver te werpen en Israels overtuiging dat HAMAS – door haar inperking – gepacificeerd kon worden zoals dat op de Westelijke Jordaanoever was gedaan, uit de wereld te helpen, nam de beweging een berekend risico met haar operatie, aangezien zij realistisch gezien verwachtte dat haar militaire infrastructuur ernstig verzwakt zou worden in de verwachte vergelding. Maar bij gebrek aan enige bereidheid van de internationale gemeenschap om zich buiten dergelijke gewapende tactieken om met de Palestijnen in te laten, en gezien het voortdurende en steeds gewelddadiger wordende kolonialisme van Israel, was deze verschuiving naar een expansieve militaire operatie van HAMAS uiteindelijk onvermijdelijk.

Er ligt nog een andere reden ten grondslag aan de calculatie van HAMAS en dat is zijn ambivalentie ten opzichte van bestuur. HAMAS was geketend door zijn rol als regerend gezag in de Strook van Gaza. Toen de partij zich in 2006 kandidaat stelde bij de algemene verkiezingen, was er sprake van een niet gering organisatorisch conflict over het op zich nemen van een regerende rol of zelfs deelname aan de PNA.

HAMAS leiders verklaarden dat – in plaats van de beperkingen van bestuur onder bezetting te accepteren zoals FATAH had gedaan door middel van de Oslo-Akkoorden – de beweging van plan was haar verkiezingsoverwinning te gebruiken om een revolutie teweeg te brengen in het Palestijnse politieke establishment. Zij bevestigde haar vermogen om dat te doen door erop te wijzen dat Israel, door zijn reactie op de Tweede Intifada [2000-2005], het Palestijnse politieke lichaam had gedecimeerd en zowel de PNA als de Oslo-Akkoorden achterhaald had gemaakt.

HAMAS sprak over de noodzaak om een maatschappij van verzet op te bouwen, een economie van verzet, een ideologie van verzet, via het lichaam van de PNA zelf – en om dit lichaam te gebruiken als een opstapje naar de PLO, van waaruit het samen met andere politieke facties het voortouw zou kunnen nemen bij het bepalen van een visie voor de bevrijding van Palestina en voor de vertegenwoordiging van de Palestijnen in hun geheel, buiten die in de Bezette Gebieden.

De verkiezingsoverwinning van HAMAS was – zoals ik in mijn boek HAMAS Contained [referentie aan het eind van het artikel; red.] betoog – bedoeld als een revolutie in de richting van – in plaats van een aanvaarding van – de status quo. Zonder echte vooruitzichten op een eigen staat begreep HAMAS dat de focus op bestuur en administratie neerkwam op het verfraaien van een Bantoestan binnen het apartheidssysteem van Israel, dat er geen werkelijk vooruitzicht zou zijn op bevrijding of soevereiniteit en dat de enige weg vooruit bestond uit het verbeteren van de levenskwaliteit terwijl men dienstbaar bleef aan de bezetting. Dat is inderdaad het model van de PNA op de Westelijke Jordaanoever en het zou een extremere versie daarvan zijn geweest in de Strook van Gaza.

Met de door het Westen gesteunde poging tot staatsgreep tegen HAMAS – die kort na de verkiezingsoverwinning van HAMAS begon en in 2007 culmineerde in een burgeroorlog tussen HAMAS en FATAH – leek het er nadien een tijdlang op dat het besturen van Gaza de beweging zodanig had gepacificeerd dat haar revolutionaire idealen verloren waren gegaan. De lange periode van inperking suggereerde dat de beweging misschien verstrikt was geraakt in haar eigen electorale succes en geketend was geraakt door haar bestuurlijke verantwoordelijkheden – ofwel gepacificeerd was. De gewelddadige aanval op 7 oktober heeft duidelijk aangetoond dat de beweging de tijd juist heeft gebruikt om een revolutie te ontketenen, zoals zij altijd al van plan was.

Dit alles betekent nog niet dat de strategische verschuiving van HAMAS op de lange termijn succesvol zal zijn. De gewelddadige verstoring van de status quo door HAMAS zou Israel wel eens de gelegenheid kunnen geven om een nieuwe Nakba uit te voeren. Dit zou kunnen resulteren in een regionale vuurzee, dan wel de Palestijnen een klap kunnen toebrengen waarvan het een generatie zou kunnen duren om daarvan te herstellen.

Wat echter zeker is, is dat er geen terugkeer is naar hoe het eerder was. Toch is dit precies waar Israelische, Amerikaanse en andere westerse leiders en diplomaten zich op voorbereiden. De discussie gaat nu al over de dag erna, nog voordat er een staakt–het–vuren is geformaliseerd.

Alles wijst op een Amerikaans–Israelische beslissing om in de Strook van Gaza het in hun ogen succesvolle model van de Palestijnse collaboratieve heerschappij op de Westelijke Jordaanoever na te bootsen. In plaats van een proces op gang te brengen waarbij de Palestijnen de kans krijgen om representatieve leiders te kiezen die hen zouden kunnen regeren, herhalen Israel en de Verenigde Staten de aloude aanpak om volgzame leiders te kiezen die hun bevelen opvolgen en de Palestijnen aan Israelische hegemonie kunnen onderwerpen.

Dit gebeurt onder het mom van het zogenaamd verenigen van de Palestijnse gebieden, waarbij beide partijen gemakshalve hun eigen medeplichtigheid in het faciliteren van deze verdeeldheid tot nu toe uitwissen. Het doel van beide partijen is niet hereniging, maar het nastreven van een gedwee bewind: het creëren van een bestuursstructuur waarin een gedwee leiderschap de civiele behoeften regelt onder een overkoepelende structuur van Israelische militaire overheersing.

Een dergelijk doel heeft te maken met de historische realiteit van Gaza als een broeinest van verzet tegen de Israelische apartheid, gezien het feit dat de meerderheid van de inwoners van Gaza vluchteling is die proberen terug te keren naar hun woonhuizen in wat nu Israel is. Om de installatie van een door Israel en de Verenigde Staten gekozen gezag mogelijk te maken, is niets minder nodig dan het met de grond gelijk maken van Gaza en het doden van de inwoners – het beleid dat zich momenteel ontvouwt.

Naast de morele en juridische implicaties zijn er ook praktische. Het is moeilijk om je een Palestijnse leider of bestuursstructuur voor te stellen, die de verantwoordelijkheid voor de Strook van Gaza zal overnemen nadat Israel het heeft vernietigd, omdat zij zullen worden gezien als mensen die daarheen zijn geloodst op de rug van Israelische tanks. Zulke leiders zullen nog minder legitimiteit hebben dan de PNA nu op de Westelijke Jordaanoever heeft – wat nauwelijks voorstelbaar is.

Met zo’n aanpak kan wat tijd gewonnen worden. Het zou de schijn van een status quo en een zekere mate van stabilisatie kunnen opwekken. Maar als er één les moet worden getrokken uit 7 oktober, dan is het wel dat die status quo niet blijvend of duurzaam zal zijn. Welke gekozen regeringsentiteit dan ook zal niet in staat zijn om de veiligheid van welke joodse Israeli dan ook te garanderen zolang Israelische  apartheid bestaat en elke Palestijnse regering die in Gaza wordt geïnstalleerd zal terecht worden gezien als onwettig en collaborerend.

Hoe de ‘dag na’ ook wordt verpakt, het zal op een mislukking uitdraaien, tenzij deze gepaard gaat met het verantwoordelijk stellen van Israel en het ontmantelen van zijn apartheidsregime. Zo niet, dan zal voor alle Palestijnen duidelijk zijn dat het hier opnieuw gaat om een Bantoestan-oplossing, vermomd als humanisme of een hernieuwde toewijding aan een twee staten-oplossing.

In die zin heeft HAMAS inderdaad een fatale klap toegebracht aan Israels fantasie dat het zijn bezetting en blokkade tot in het oneindige zou kunnen voortzetten. Het is echter nog onduidelijk of de Israelische politieke leiders – afgezien van hun wraakzuchtige geweld – deze les ter harte hebben genomen. Maar organisatoren aan de basis, bondgenoten van HAMAS en andere politieke en militaire formaties hebben dat wel gedaan.

Wat er ook komt en hoe de nalatenschap van HAMAS ook zal worden beschreven, het is duidelijk dat het de beweging is die het waanidee heeft doorbroken waaraan Israel en zijn bondgenoten veel te lang hebben vastgehouden.

bron: Foreign Policy (Washington), 22 november 2023

Tareq Baconi is bestuursvoorzitter van Al–Shabaka – The Palestinian Policy Network en auteur van Hamas Contained: The Rise and Pacification of Palestinian Resistance (Redwood City, California: Stanford University Press, 2018; 368 pp.)

vertaling: Koen Bos

Yuval Abraham

Luchtaanvallen toestaan op niet-militaire doelen en het gebruik van een Artificial Intelligence-systeem hebben de Israelische Strijdkrachten in staat gesteld hun dodelijkste oorlog tegen de Strook van Gaza uit te voeren, zo blijkt uit onderzoek van +972 Magazine.

De verruimde toestemming van de Israelische Strijdkrachten [hierna de IDF] om niet-militaire doelen te bombarderen, de versoepeling van de beperkingen met betrekking tot verwachte burgerslachtoffers en het gebruik van een Artificial Intelligence-systeem (AI) om meer potentiële doelen dan ooit tevoren te genereren, lijken te hebben bijgedragen aan de destructieve aard van de eerste fasen van Israels huidige oorlog tegen de Strook van Gaza [hierna Gaza], zo blijkt uit onderzoek van +972 Magazine. Deze factoren, zoals beschreven door huidige en voormalige leden van de Israelische inlichtingendienst, hebben waarschijnlijk een rol gespeeld in wat een van de dodelijkste militaire campagnes tegen Palestijnen is sinds de Nakba van 1948.

Het onderzoek is gebaseerd op gesprekken met zeven huidige en voormalige leden van Israelische inlichtingendiensten – waaronder personeel van de militaire inlichtingendienst en die van de luchtmacht die betrokken waren bij Israelische operaties in het belegerde Gaza – in combinatie met Palestijnse getuigenissen, data en documentatie uit Gaza en verklaringen van de woordvoerder van de IDF en van andere Israelische staatsinstellingen.

Vergeleken met eerdere Israelische aanvallen op Gaza heeft de IDF in de huidige oorlog – die door Israel wordt aangeduid met ‘Operatie IJzeren Zwaarden’ en die begon in de nasleep van de aanval van HAMAS op 7 oktober op het zuiden van Israel – zijn bombardementen op doelen die niet duidelijk militair van aard zijn, aanzienlijk uitgebreid. Hieronder vallen zowel privéwoningen als openbare gebouwen, infrastructuur en hoogbouw, die het leger volgens bronnen definieert als ‘power targets’ (matarot otzem).

Het bombarderen van power targets is, volgens inlichtingenbronnen die in het verleden uit de eerste hand ervaring hadden met de toepassing ervan in Gaza, vooral bedoeld om de Palestijnse burgermaatschappij te schaden: om ‘een schok te veroorzaken’ die, onder andere, krachtig zal nagalmen en ‘burgers ertoe zal aanzetten druk op HAMAS uit te oefenen’, zoals een bron het uitdrukte.

Verscheidene van de bronnen, die op voorwaarde van anonimiteit met +972 Magazine spraken, bevestigden dat de IDF dossiers heeft over de overgrote meerderheid van potentiële doelwitten in Gaza – inclusief woonhuizen – waarin het aantal burgers staat dat bij een aanval op een bepaald doelwit waarschijnlijk gedood zal worden. Dit aantal wordt berekend en is van tevoren bekend bij de inlichtingendiensten van de IDF – die vóór het uitvoeren van een aanval dus al ongeveer weten hoeveel burgers daarbij zullen omkomen.

In één geval dat door de bronnen werd besproken, keurde de Israelische legerleiding willens en wetens het doden van honderden Palestijnse burgers goed, in een poging om één enkele militaire topcommandant van Hamas te vermoorden. ‘De aantallen stegen van tientallen burgerdoden [toegestaan] als bijkomende schade als onderdeel van een aanval op een hoge functionaris in eerdere operaties, naar honderden burgerdoden als bijkomende schade’, zei een bron.

‘Er gebeurt niets per ongeluk’, zei een andere bron. ‘Wanneer er een 3-jarig meisje wordt gedood in een huis in Gaza, is dat omdat iemand in de IDF besloot dat het geen probleem vormde dat zij werd gedood – dat het een prijs was die het waard was om te betalen om [een ander] doelwit te raken. Wij zijn HAMAS niet. Dit zijn geen willekeurig afgeschoten raketten. Alles is opzettelijk. Wij weten precies hoeveel nevenschade er in elk woonhuis is.’

Volgens het onderzoek is een andere reden voor het grote aantal doelwitten en de omvangrijke schade aan het burgerleven in Gaza, het wijdverspreide gebruik van een systeem genaamd Habsora (het Evangelie), dat grotendeels is gebouwd op AI en bijna automatisch doelwitten kan ‘genereren’, met een snelheid die veel hoger ligt dan wat voorheen mogelijk was. Dit AI-systeem, zoals beschreven door een voormalige inlichtingenofficier, faciliteert in wezen een ‘massamoordfabriek’.

Volgens de bronnen stelt het toenemende gebruik van AI-gebaseerde systemen zoals Habsora het leger in staat om op grote schaal aanvallen uit te voeren op woonhuizen waar één enkel HAMAS-lid woont, zelfs diegenen die junior Hamas-functionarissen zijn. Getuigenissen van Palestijnen in Gaza suggereren echter dat de IDF sinds 7 oktober ook veel privéwoningen heeft aangevallen waar geen enkel bekend of duidelijk zichtbaar lid van HAMAS of een andere militante groep woonde. Dergelijke aanvallen, zo bevestigden bronnen tegenover +972 Magazine, kunnen willens en wetens hele families doden.

In de meeste gevallen, zo voegden de bronnen eraan toe, worden er geen militaire activiteiten uitgevoerd vanuit deze in het vizier genomen woonhuizen. ‘Ik herinner mij dat ik dacht dat het was alsof [Palestijnse militanten] alle privéwoningen van onze families zouden bombarderen wanneer [Israelische soldaten] in het weekend thuis gaan slapen’, herinnerde een bron, die kritisch tegenover deze praktijk staat.

Een andere bron zei dat een hoge inlichtingenofficier zijn officieren na 7 oktober vertelde dat het doel was om ‘zoveel mogelijk HAMAS-functionarissen te doden’, waarvoor de criteria voor het aanrichten van nevenschade jegens Palestijnse burgers aanzienlijk werden versoepeld. Als zodanig zijn er ‘gevallen waarin wij een beschieting uitvoeren, gebaseerd op een brede cellulaire pinpointing van waar het doelwit is, waarbij ingecalculeerd is dat er daarbij burgers zullen omkomen. Dit wordt vaak gedaan om tijd te besparen in plaats van iets meer werk te verzetten om een nauwkeurigere plaatsbepaling te krijgen’, aldus de bron.

Het resultaat van dit beleid is het duizelingwekkende verlies aan mensenlevens in Gaza sinds 7 oktober. Ruim 300 families hebben als gevolg van Israelische bombardementen in de afgelopen twee maanden 10 of meer familieleden verloren – een aantal dat 15 keer hoger ligt dan het cijfer van wat eerder Israels dodelijkste oorlog tegen Gaza was, in 2014. Bij het schrijven van deze woorden zijn er inmiddels rond 15.000 Palestijnen in de oorlog gedood omgekomen – en dat cijfer stijgt nog altijd met de dag.

‘Dit alles gebeurt in strijd met het protocol dat de IDF in het verleden gebruikte’, legde een bron uit. ‘Het gevoel bestaat dat hoge functionarissen in het leger zich terdege bewust zijn van hun falen op 7 oktober en nu bezig zijn met de vraag hoe zij het Israelische publiek een beeld [van de overwinning] kunnen geven dat hun reputatie zal redden.’

‘een excuus om verwoestingen aan te richten’

Israel lanceerde zijn aanval op Gaza in de nasleep van het door HAMAS geleide offensief op 7 oktober op het zuiden van Israel. Tijdens die aanval, onder een regen van raketvuur, slachtten Palestijnse militanten ruim 840 burgers af en doodden 350 soldaten en ander veiligheidspersoneel, ontvoerden ongeveer 240 mensen – burgers en soldaten – naar Gaza.

Vanaf het eerste moment na de aanval van 7 oktober verklaarden besluitvormers in Israel openlijk dat de reactie van een heel andere omvang zou zijn dan eerdere militaire operaties in Gaza, met het verklaarde doel om HAMAS uit te roeien. ‘De nadruk ligt op het toebrengen van schade en niet op nauwkeurigheid’, zei IDF-woordvoerder Daniel Hagari op 9 oktober. De IDF zette een verklaring al deze snel in daden om.

Volgens de bronnen die met +972 Magazine spraken, kunnen de doelen in Gaza die door Israelische gevechtsvliegtuigen zijn getroffen grofweg in vier categorieën worden verdeeld. De eerste categorie zijn ‘tactische doelen’, waaronder standaard militaire doelen vallen zoals gewapende militante cellen, wapenopslagplaatsen, raketlanceerders, antitank raketlanceerders, lanceerinrichtingen, mortierbommen, militaire hoofdkwartieren, observatieposten enzovoort.

De tweede categorie zijn ‘ondergrondse doelen’ – voornamelijk tunnels die HAMAS heeft gegraven onder stadswijken van Gaza, inclusief onder privéwoningen. Luchtaanvallen op deze doelen kunnen leiden tot het instorten van de huizen boven of in de buurt van de tunnels.

Het derde categorie doelen zijn power targets waaronder hoogbouw en woontorens in het hart van steden, evenals openbare gebouwen zoals universiteiten, banken en regeringskantoren. Het idee achter het aanvallen van dergelijke doelen is, volgens drie inlichtingenbronnen die betrokken waren bij het plannen of uitvoeren van aanvallen op power targets in het verleden, dat een doelbewuste aanval op de Palestijnse samenleving ‘civiele druk’ op HAMAS zal uitoefenen.

De laatste categorie bestaat uit ‘gezinswoningen’ of ‘woningen van HAMAS-functionarissen’. Het verklaarde doel van deze aanvallen is het vernietigen van privéwoningen om één enkele bewoner te vermoorden die ervan verdacht wordt een HAMAS- of Islamitische Jihad-agenten te zijn. In de huidige oorlog, zo wordt in Palestijnse getuigenissen gesteld, zijn dat gedode families die geen leden in de rijen van deze organisaties hadden.

In het beginstadium van de huidige oorlog lijkt de IDF bijzondere aandacht te hebben besteed aan de derde en vierde categorie doelwitten. Volgens verklaringen van de IDF-woordvoerder op 11 oktober werd tijdens de eerste vijf dagen van de gevechten de helft van de gebombardeerde doelen – 1329 van de in totaal 2687 – beschouwd als machtsdoelen.

‘Wij worden gevraagd om te zoeken naar hoogbouw met een halve verdieping die aan HAMAS kan worden toegeschreven’, zei een bron die deelnam aan eerdere Israelische offensieven in Gaza. ‘Soms huist hierin bijvoorbeeld het kantoor van de woordvoerder van een militante groep, of een punt waar functionarissen samenkomen. Ik begreep dat een dergelijke verdieping een excuus vormt dat het leger in staat stelt om veel verwoesting in Gaza aan te richten. Dat is wat zij ons vertelden.’

‘Wanneer zij de hele wereld zouden vertellen dat de kantoren [van de Islamitische Jihad] op de 10de verdieping als doelwit niet belangrijk zijn, maar dat het bestaan ervan een rechtvaardiging vormt om de hele hoogbouw neer te halen –met als doel de burgerfamilies die erin wonen onder druk te zetten om terroristische organisaties onder druk te zetten, dan zou dit zelf als terrorisme worden gezien. Dus zeggen zij dat niet’, voegde de bron eraan toe.

Verschillende bronnen die dienden in de inlichtingeneenheden van de IDF zeiden dat, tenminste tot de huidige oorlog, protocollen van het leger het alleen toestonden om power targets aan te vallen als de gebouwen leeg waren van bewoners op het moment van de aanval. Getuigenissen en video’s uit Gaza suggereren echter dat sinds 7 oktober sommige van deze doelen zijn aangevallen zonder voorafgaande kennisgeving aan de bewoners – met het doden van hele families als gevolg.

De grootschalige aanvallen op woonhuizen kunnen worden afgeleid uit openbare en officiële gegevens. Volgens het Government Media Office in Gaza – dat dodentellingen verstrekt sinds het Ministerie van Volksgezondheid van Gaza daar op 11 november mee stopte vanwege de ineenstorting van de gezondheidszorg in de Strook – had Israel tegen de tijd dat het tijdelijke staakt-het-vuren inging op 23 november, 14.800 Palestijnen gedood in Gaza. Rond 6000 van hen waren kinderen en 4000 vrouwen, die samen ruim 67 procent van het totaal uitmaken. De cijfers van het Ministerie van Volksgezondheid en het mediabureau van de regering – die beide onder de regering van HAMAS vallen – wijken niet veel af van de Israelische schattingen.

Het Ministerie van Volksgezondheid in Gaza specificeert bovendien niet hoeveel van de doden tot de militaire vleugels van HAMAS of de Islamitische Jihad behoorden. De IDF schat dat het tussen de 1000 en 3000 gewapende Palestijnse militanten heeft gedood. Volgens mediaberichten in Israel liggen sommige van de gedode strijders begraven onder het puin of in het ondergrondse tunnelsysteem van HAMAS, en zijn om die reden niet in de officiële tellingen meegenomen.

VN-gegevens voor de periode tot 11 november, toen Israel 11.078 Palestijnen in Gaza had gedood, geven aan dat in de huidige Israelische aanval ten minste 312 families 10 of meer mensen hebben verloren; ter vergelijking: tijdens ‘Operatie Beschermende Rand’ in 2014 verloren 20 families in Gaza 10 of meer mensen. Ten minste 189 families hebben tussen de zes en negen mensen verloren. Volgens gegevens van de VN hebben 549 families tussen de twee en vijf mensen verloren. Er zijn nog geen bijgewerkte uitsplitsingen gegeven van de slachtoffercijfers die sinds 11 november zijn gepubliceerd.

De massale aanvallen op power targets en privéwoningen kwamen op hetzelfde moment dat de IDF op 13 oktober de 1,1 miljoen inwoners van het noordelijke deel van de Strook van Gaza – van wie de meesten in Gaza-Stad wonen – opriep om hun huizen te verlaten en naar het zuiden van Gaza uit te wijken. Op die datum was er al een recordaantal power targets gebombardeerd en waren er al ruim 1000 Palestijnen gedood, onder wie honderden kinderen.

In totaal zijn er volgens de VN sinds 7 oktober 1,7 miljoen Palestijnen – de overgrote meerderheid van de bevolking van Gaza – binnen Gaza ontheemd geraakt. Het leger beweerde dat de eis om het noorden van de Strook te evacueren bedoeld was om de levens van burgers te beschermen. De Palestijnen zien deze massale ontheemding echter als onderdeel van een ‘nieuwe Nakba’ [de Catastrofe van 1948] – een poging tot etnische zuivering van een deel of het gehele gebied.

bron: +972 Magazine (Tel Aviv), 30 november 2023 (fragment)

Yuval Abraham is journalist en activist in Jeruzalem

vertaling: Jochem van Oosten

interview met Yuval Abraham

In de loop van het onderzoek heb ik met zeven Israelische inlichtingenofficieren gesproken. Sommigen van hen waren in functie, in andere gevallen ging het om voormalige functionarissen. Allen hebben aan oorlogen tegen Gaza deelgenomen, aan bombardementen, nu of in 2021, 2022 en/of in 2014.

Bij het gebruik van Artificial Intelligence (AI) blijkt er sprake te zijn van een ‘nieuwe’ trend die de IDF in staat stelt om doelen in Gaza te markeren.

Daarbij is 2018 een goed startpunt om naar terug te gaan. Door de toenmalige stafchef  van de IDF, Aviv Kochavi, werd er een nieuwe divisie aan de IDF toegevoegd: de Doelwit Divisie (Target Division). Binnen die divisie zijn enkele honderden soldaten samengebracht, met als doel het ontwikkelen van AI-algoritmen en geautomatiseerde software om met behulp daarvan het selecteren van aanvalsdoelen te versnellen. Een bron die bij dit divisiecentrum werkzaam is geweest, zei dat de aanvalsdoelen daarbij niet op kwaliteit maar op  kwantiteit werden beoordeeld. Wanneer men in een oorlog met een guerrillaorganisatie als Hezbollah in Libanon of Hamas in de Strook van Gaza is verwikkeld, dan is het teweegbrengen van een schokeffect door veel nevenschade toe te brengen een oorlogstactiek van Israel, waarbij het versneld selecteren van aanvalsdoelen van groot  belang is.

In 2014, de vorige grote Israelische aanval op Gaza, was de IDF volgens bronnen die ik heb gesproken al na zo’n drie weken door zijn aanvalsdoelen heen – terwijl die militaire operatie 51 dagen zou duren. Mijn bronnen hebben mij gezegd dat de IDF eenvoudigweg  geen doelen meer had om te bombarderen. Tegelijk werd er de nodige politieke druk uitgeoefend om de oorlog voort te laten duren, om zo richting het Israelische publiek een zeker overwinningsimago te creëren – en de druk op de vijand verder op te voeren.

Zelf denk ik dat het toenemend gebruik van AI dan ook gedeeltelijk een reactie is geweest op het probleem van een tekort aan doelwitten in tijden van oorlogvoering. Het produceren van aanvalsdoelen met behulp van deze AI-programma’s faciliteert  zo ‘de massamoordfabriek’.

Nieuw ‘probleem’: De snelheid waarmee met AI-programma’s aanvalsdoelen kunnen worden geproduceerd, ligt hoger dan Israel daadwerkelijk in staat is te bombarderen.

Volgens bronnen binnen de IDF heeft de Doelwit Divisie in de huidige oorlog rond 12.000 aanvalsdoelen geproduceerd – twee keer zoveel als er in de hele oorlog van 2014 – die 51 dagen duurde – zijn gebombardeerd.

bron: Democracy Now ! (Verenigde Staten), 1 december 2023 (bewerkt)

Carl Stellweg

Het was de zwartste dag in de Israelische geschiedenis, die 7 oktober waarop zo’n 1400 Israeli’s – voor het merendeel burgers – de dood vonden tijdens een verrassingsaanval van HAMAS.

Bij die vaststelling blijft het meestal, en dat is tekenend.
Context ontbreekt. Evenals de toevoeging dat deze dag leidde tot de zwartste weken in de Palestijnse geschiedenis sinds Al-Nakba (de Catastrofe van 1948). En dat die weken kunnen uitgroeien tot maanden, zo niet jaren, zelfs tot een tweede Nakba. Israel staat nog overeind na het drama, sterker: het slaat verschrikkelijk terug. Maar wat is het perspectief voor de Palestijnse bevolking, behalve een wanhopige, ongelijke strijd om haar fysieke overleven ?

Jaap Hamburger van Een Ander Joods Geluid en Robert Soeterik van het Nederlands Palestina Komitee moeten daar tot hun verdriet het antwoord vooralsnog schuldig op blijven. Wat zeker niet betekent dat zij weinig over de huidige crisis te melden hebben. Maar naar perspectief zoeken is op dit moment nauwelijks aan de orde. Beter is het de publieke opinie te waarschuwen voor alle verschrikkelijke scenario’s die nog in het verschiet liggen. Misschien dat dit uiteindelijk, na tientallen jaren collusie met Israel, zal bijdragen tot een kentering in de houding van Westerse machten tegenover de Israelisch-Palestijnse kwestie. Al is de hoop daarop vooralsnog beperkt.

Volgt een somber, maar eloquent gesprek van nog altijd gedreven, prominente activisten, die elkaar al een hele tijd kennen, en in de loop der jaren steeds meer naar elkaar zijn toegegroeid. Want waar Soeterik het zionisme nooit heeft aangehangen, heeft Hamburger het stilaan afgezworen.

‘Hoe kon het gebeuren ?’ Die vraag dreunt een maand na de aanval van HAMAS nog na. Hoe kon een van de modernste legers ter wereld zich zo voor schut laten zetten door vijftienhonderd licht bewapende opstandelingen ? Hoe kon een veiligheidsapparaat van een land met Veiligheid als allesoverheersend mantra het zo hebben laten afweten ? Hoe was het mogelijk dat een van camera’s, sensoren en wachttorens vergeven high-tech barrière tussen de Strook van Gaza en Israel zo eenvoudig onklaar werd gemaakt en doorbroken ?

Die vragen zijn een traktatie voor complotdenkers, maar in de ogen van Hamburger en Soeterik juist vrij eenvoudig te beantwoorden. Hun verklaring luidt: structurele zelfoverschatting, die weer het gevolg is van ideologische verblinding.

Misschien is het zoals de Amerikaans-Palestijnse historicus Rashid Khalidi onlangs formuleerde: ‘Op 7 oktober is Israel keihard op de futiliteit van zijn strategie ten aanzien van de Strook van Gaza gestuit.’

Hoe dat zo ? Daarvoor moeten wij volgens Jaap Hamburger vooral kijken naar de situatie op de Westelijke Jordaanoever: ‘Het beleid van deze en vorige Israelische regeringen is erop gericht om zo veel mogelijk delen van dat gebied te annexeren. Dus is het zaak de Palestijnen er het leven zo moeilijk te maken dat zij weggaan. De joodse kolonisten mogen het vuile werk opknappen, zij zijn de stoottroepen, beschermd en bijgestaan door het leger. Dit hele handelen is ideologisch gemotiveerd, wij hebben het hier over de droom van een Groot-Israel. Ideologie maakt blind, niet in het minst omdat zij een groot geloof in de eigen superioriteit stipuleert en een racistisch ongeloof in de capaciteiten van  de tegenstander. Dat alles heeft onder de huidige regering, de meest ideologische ooit in Israels geschiedenis, geleid tot een steeds grotere militaire concentratie op de Westelijke Jordaanoever, een massale overheveling van troepen daar naartoe, en een veronachtzaming van de Strook van Gaza, zonder oog voor de gevaren’.

Soeterik vult aan: ‘Mensen zitten ook buiten Israel misschien te veel vast aan het beeld dat het land de zaken tot in alle uithoeken onder controle heeft. Dat dacht het, ja, maar dat getuigde juist van een enorme arrogantie, een pijnlijke misperceptie van de situatie. Men beschikte ook kennelijk niet over de middelen om erachter te komen dat er iets groots in voorbereiding was. Dat zegt veel, maar het is minder bijzonder dan menigeen denkt. De MOSSAD en de Shin Bet hebben wel vaker geblunderd. Wij kunnen zelfs terug naar de Oktober Oorlog van 1973, toen Israel de gecombineerde aanval van Egypte en Syrië helemaal niet voorzag’.

Dat Israel snapt wat er gebeurt en daar doeltreffend naar handelt, is dus een mythe, maar de belangrijkste conclusie is wellicht dat het veronderstelde Israelische veiligheidsbeleid schromelijk wordt overschat. Als er in werkelijkheid nogal nonchalant met die veiligheid wordt omgesprongen, gaat het daar kennelijk niet in de eerste plaats om. De barrière om de Strook van Gaza staat er slechts in beperkte mate om de Israelische bevolking te beschermen tegen de Palestijnen. Mogelijk hield deze plegers van zelfmoordaanslagen adequaat tegen, maar niemand achtte het Palestijnse verzet tot zo’n spectaculaire en vernietigende uitbraak in staat. Die kwam, ondanks die voortdurende nadruk op veiligheid, als een totale verrassing.

‘HAMAS is een georganiseerde gewapende beweging die niet stil zit, niet zomaar alles over zich heen laat komen en om die reden in de gaten gehouden wordt’, zegt Soeterik. ‘Maar in wezen draait het inderdaad om heel iets anders.’

Dat Israel de slagkracht van HAMAS onderschatte is volgens hem de uitkomst van een vrij lange ontwikkeling. ‘Als je kijkt hoe het gegaan is sinds 2005, het jaar dat Israel unilateraal zijn leger en joodse kolonisten terugtrok uit de Strook van Gaza: de blokkade begon toen eigenlijk al meteen en niet pas na de machtsgreep van HAMAS in 2007, zoals je altijd leest. De terugtrekking was dus eerder een hergroepering dan een echt vertrek. Zonder kolonisten die het moest beschermen, kon Israel de Strook van Gaza immers veel efficiënter onder controle houden en een verdeel-en-heers politiek voeren.’

Soeterik brengt de in 2006 door HAMAS gevangen genomen Israelische militair Gilad Shalit in herinnering. ‘Ik wil niet geringschattend doen over het belang hem vrij te krijgen, maar diens vijf jaar durende detentie bood Israel een extra voorwendsel de Strook van Gaza te blijven isoleren: de blokkade als een poging om hem vrij te krijgen. Wat in 2006 daarnaast nog gebeurde was dat HAMAS de Palestijnse parlementsverkiezingen met ruime meerderheid won. Aan de HAMAS-regering voor heel Palestina, die toen heel kort heeft bestaan, stelde het Midden-Oostenkwartet – de Verenigde Staten, de Europese Unie, Rusland en de Verenigde Naties – een  drietal eisen: afzweren van de gewapende strijd, respecteren van de Oslo-Akkoorden en erkenning van Israels bestaansrecht. Daaraan wilde HAMAS niet geheel voldoen, waarop nog meer verdeel-en-heers politiek volgde: die werd alleen maar interessanter nadat HAMAS in 2007 de macht greep in Gaza – overigens een reactie op een mislukte staatsgreep van de Verenigde Staten en Israel, met als doel de wettig gekozen HAMAS-regering ten val te brengen en er een FATAH-regering in het zadel te helpen.’

In 2011 brak met de vrijlating van Shalit een nieuwe fase aan, betoogt Soeterik verder. ‘Het drong tot de Israelische regering door dat je met HAMAS aan de macht in Gaza, het zogenaamde vredesproces kon blokkeren. Zolang HAMAS bestond, zou het niet kunnen worden genegeerd in politieke onderhandelingen – maar HAMAS was geen partner. Het weigerde immers te voldoen aan alle drie de voorwaarden die de PLO wél had aanvaard. Zo kwam het onderhandelingsproces stil te liggen: precies wat Israel wilde. De blokkade duurde voort en trok een vreselijke wissel op de bevolking van de Strook van Gaza. Af en toe ging HAMAS over tot de aanval met raketbeschietingen, daarop antwoordde Israel met brute kracht, waarop er vrij snel, dankzij bemiddeling van Egypte of Qatar, een nieuwe situatie ontstond die eigenlijk steeds op hetzelfde neerkwam: terugkeer naar de status quo, met ietsje meer vrijheid voor Gaza. Deze cyclus heeft in Israel het idee bevestigd dat dit conflict met HAMAS te managen was. En dat er daarmee meer ruimte kwam voor de grotere agenda: Palestijnen buiten een overleg houden waarop de internationale gemeenschap druk zou kunnen zetten.’

Alles verschoof eigenlijk door de normalisering van Israels betrekkingen met een aantal Arabische staten: ‘De Palestijnen weten wel dat zij weinig van de machthebbers in de Arabische Wereld te verwachten hebben, maar toch: toen het laatste belangrijke Arabische regime – Saoedi-Arabië – ook op weg leek naar normalisering met Israel, was dat voor hen het teken dat zij er definitief niet meer toe deden. Maatschappelijk waren zij al gemarginaliseerd: iedere gewapende en politieke verzetsstrijd moet een draagvlak hebben, maar dat wordt al decennia onder de Palestijnen weggeslagen door de verwoesting van hun samenleving. Wat kan er dan uiteindelijk van dat verzet komen ? De consternatie die ontstond na de Saoedisch-Israelische flirt en twee zeer bloedige jaren op met name de Westelijke Jordaanoever, plus nog eens de uitermate wreed neergeslagen, grotendeels vreedzame Grote Mars van de Terugkeer bij het hek om de Strook van Gaza én ook nog eens het aantreden van de meest extreemrechtse regering in de Israelische geschiedenis – al die ontwikkelingen dreven HAMAS ertoe een grootscheepse aanval uit te voeren. Met als doel dat de Palestijnse zaak in ieder geval weer acuut in de belangstelling kwam en hopelijk weer op de politieke agenda terugkeerde’.

Jaap Hamburger vult aan: ‘Met deze Israelische regering heerste er minder hoop dan ooit dat er iets aan de blokkade zou gebeuren terwijl de problemen zich opstapelden. Weliswaar waren er de laatste jaren meer vergunningen voor werk in Israel en stond Israel grif toe dat er geld van Qatar in de kassen van HAMAS vloeide, het perspectief op een einde aan het isolement was met het aantreden van dit kabinet volledig achter de horizon verdwenen. Het dreigende akkoord met de Saoedi’s was de druppel. Riyad had tal van redenen zo’n akkoord na te streven – een Israelisch/Amerikaans fiat om een kerncentrale te bouwen, bescherming tegen Iran – maar voor Israel waren de Saoedi’s ook de hoofdprijs. Zoals een Israelische minister zei: als wij dat voor elkaar weten te boksen, vallen de Palestijnen helemaal over de rand’.

Soeterik: ‘Er is nog iets. Het in Beijing bekrachtigde herstel van verhoudingen tussen Saoedi-Arabië en Iran beschouw ik als wisselgeld: een poging van Saoedi-Arabië om in de context van normalisering met Israel meer los te krijgen van de Verenigde Staten – waaronder meer militaire samenwerking, een  kerncentrale en natuurlijk volledige rehabilitatie van Mohammed Bin Salman na de brute moord in Istanboel op de Saoedische journalist Jamal Kashoggi. Want de Amerikaanse invloed in het Midden-Oosten mag dan afnemen, de Golfstaten zijn voorlopig nog sterk van Washington afhankelijk. Ook het naburige Bahrein huisvest een grote Amerikaanse militaire basis. Washington weet dat wanneer het Saoedi-Arabië geen kerncentrale levert, Rusland of China dat zullen doen. Kortom, Saoedi-Arabië probeert er zoveel mogelijk uit te slepen. Die normalisering erkent HAMAS als zeer bedreigend. Verdere versterking van de betrekkingen tussen Saoedi-Arabië en de Verenigde Staten, plus normalisering met Israel, betekent dat de herstelde relatie van Saoedi-Arabië met Iran weer snel zal vervliegen. Wat weer een verzwakking inhoudt van de zogeheten As van verzet, een bondgenootschap in het grotere Midden-Oosten tussen Iran, Hezbollah, HAMAS, Syrië en het Houthi-regime in Jemen, die gemeen hebben dat zij sterk gekant zijn tegen Israelisch-Amerikaanse dominantie in de regio. Een bekoeling tussen Iran en Saoedi-Arabië betekent een verzwakking van de Iraanse positie en daarmee van die hele as, waartoe ook HAMAS behoort’.

Als laatste reden voor de actie van HAMAS noemt Soeterik simpelweg de deplorabele toestand van de Palestijnen in Gaza: ‘Bedenk hoe die er na al die jaren van afzondering en geweld aan toe zijn: trauma’s, ondervoeding, bedplassen, op grote schaal bloedarmoede, nierproblemen, dwerggroei – een onhoudbare situatie, zoals jaren eerder al door de VN is geconstateerd’.

Hamburger: ‘Ik vind het heel acceptabel om die uitbraak van HAMAS te vergelijken met de woede-uitbarstingen van gekoloniseerde volken. Denk aan de Bersiap in Indonesië, toen groepen veelal jonge inlanders op gruwelijke wijze wraak namen op de kolonisatoren en hun medestanders. Die werden soms getjingtjangd, in mootjes gehakt. Dat gebeurde weliswaar in een machtsvacuüm maar de overeenkomst is dat Palestijnen ook een gekoloniseerd volk zijn, en dus waarschijnlijk dezelfde psychologische processen vertonen als andere gekoloniseerde volken. Wij weten dat hun opstanden hele heftige uitbarstingen van geweld opleveren. Het zijn uitzinnige ontladingen van wraak’.

De Israelis, vervolgt Hamburger, zijn op hun beurt diep gekwetst in hun illusie van veiligheid, wat volgens hem de enige reden is dat het recht van zelfverdediging zo nadrukkelijk naar voren wordt geschoven. ‘Dat gevoel van veiligheid moet hersteld, ten koste van alles. Ik heb heel in het begin een sommetje gemaakt. Wij weten uit ervaring dat het Israelische idee van veiligheid voorschrijft dat er tegenover één dode Israeli tien tot vijftien dode Palestijnen staan. Vermenigvuldig nu het aantal van veertienhonderd dode Israeli’s met tien tot vijftien, en je komt op veertienduizend tot eenentwintigduizend dode Palestijnen. Ik denk dat Israel dat laatste aantal niet gaat halen. Maar veertienduizend ? Het zou mij niet verbazen. Dat moet dan het gevoel van veiligheid terugbrengen. Wat Rutte herstel van afschrikking noemt…’

Rest de vraag of HAMAS in zijn opzet is geslaagd. Tellen de Palestijnen weer mee ? ‘Daar mag je grote vraagtekens bij zetten’, zegt Soeterik. ‘Want wat is er gebeurd: de overrompeling door HAMAS-strijders van het noordelijke checkpoint Eretz en de inname van ruim twintig militaire steunpunten. Die aanval is te rechtvaardigen, het waren immers militaire doelen, en gewapend verzet tegen een bezettingsmacht is legitiem volgens het internationaal recht. Maar daarop volgde er een slachtpartij in naburige kibboetsen en op een rave [dansfeest]. Dat was een aanval op non-combattanten en dus een oorlogsmisdaad. Niet te verdedigen. Het  getuigt ook van een gebrek aan discipline. Dat is kwalijk voor een politieke organisatie die wapens draagt. Je begrijpt dat dit Israel de gelegenheid heeft geboden een en ander te framen als een pogrom, en een verband te leggen met hetzij de Holocaust, hetzij jihadisme in zijn rauwste vorm: zo maak je van Palestijnen Nazi’s, of van HAMAS Islamitische Staat, en zijn zij daarmee ieders vijand.’

Jaap Hamburger: ‘Israel heeft nooit nagelaten om zijn problemen te linken aan wat wij zelf vrezen. Zo noemde Ariel Sharon Yasser Arafat de Osama Bin Laden voor Israel’.

Wat is het toekomstperspectief ? Het is een platitude om dat grimmig te noemen. Zoals het zich nu lijkt te ontvouwen, stevenen wij volgens Soeterik af op een humanitaire catastrofe zonder weerga, en mogelijk op een etnische zuivering. ‘De Israelische Strijdkrachten kunnen HAMAS alleen een zware klap toebrengen wanneer zij het  noorden van de Strook van Gaza ‘schoonvegen’. Voor het Westen heeft HAMAS als politieke factor afgedaan. Wat wij verder nog kunnen hopen voor de Palestijnen ? Voor wij kunnen gaan hopen, zie ik grote bedreigingen. Palestijnen in het noordelijk deel van de Strook van Gaza zullen naar het zuiden moeten vluchten om niet in het oorlogsgeweld te worden afgeslacht. De Strook van Gaza is tien keer zo dichtbevolkt als Nederland, dus dan zal het zuiden nog veel dichter bevolkt raken. Je wilt je niet voorstellen hoe dat humanitair uitpakt. En hoe dat maanden, zo niet jaren zal doorwerken. Tien procent van de bebouwing in het noorden ligt nu al in puin en as. Etnische zuivering ligt ook op de loer. Maar dat kan een moment zijn dat de publieke opinie zich tegen Israel gaat keren. Dan krijgen wij misschien een situatie die wij nu nog niet kunnen voorzien.’

Jaap Hamburger: ‘Het spijt me, maar ik geloof niet dat de publieke opinie in dit geval enige invloed heeft op de politieke leiding. Voor wat het waard is: ik heb gelezen dat dit dossier het minst beïnvloedbaar is door de publieke opinie. Anders hadden wij ook allang een verandering in de houding van politici gezien. Hoe negatiever de reacties op wat Israel doet, hoe dichter die politici de kaarten juist tegen de borst houden. Dat hele model om langs de weg van de publieke opinie politieke veranderingen teweeg brengen – ik geloof er eerlijk gezegd niet in’.

‘Maar Jaap’, verzucht Robert, ‘dan kunnen wij er beter mee stoppen. Onze enige hoop is nog de publieke opinie’!

Jaap Hamburger: ‘Wij stoppen er niet mee omdat wij het niet kunnen laten door te gaan’.

‘Goed’, zegt Soeterik. ‘Maar waarom hebben de Verenigde Staten marineschepen samengetrokken in de Oostelijke Middellandse Zee ? Dat is om Hezbollah van deelname aan de strijd af te houden, dat weten wij. Er is Washington veel aan gelegen dat te doen. Want stel dat de situatie escaleert, wanneer Hezbollah en Iran zich in het conflict mengen: dan zal de Arabische straat zich roeren, wat de Arabische regimes weer in verlegenheid brengt. De Arabische publieke opinie staat achter de Palestijnen en daar hebben die regimes hoe dan ook rekening mee te houden. Al die instabiliteit komt de Amerikanen heel slecht uit. Die willen zich niet meer zo bezig houden met het Midden-Oosten, die zijn meer gepreoccupeerd met China. Daarom zijn zij op een aantal fronten aan het de-escaleren. Achter de schermen, wel te verstaan. Vóór de camera slaan Blinken en Biden Netanyahoe op de schouders. Maar zij zijn niet voor niets kort achter elkaar naar Israel gegaan. Dat is om Israel onder controle te houden. Wat er nu gebeurt staan de Amerikanen toe. Maar massale verdrijving van de Palestijnen niet. Want dan escaleert de zaak. En die verdrijving blijf een reële mogelijkheid, als je ziet hoe het er op de Westelijke Jordaanoever toegaat, en getuige documenten die nu opduiken waarin wordt voorgesteld de bevolking van de Strook van Gaza ‘voorlopig’ in de Sinaï onder te brengen.’

Er is altijd de wens geweest de bevolking van Gaza te deporteren, zegt Soeterik. ‘Na de Juni-Oorlog van 1967 had toenmalig premier Levi Eshkol een plan om er zestigduizend naar Paraguay over te brengen. Het is niet vreemd dat Egypte sinds jaar en dag zo gretig meewerkt aan de afgrendeling van Gaza. Het weet dat als het dat niet doet, het probleem naar Egypte wordt verplaatst. De twee grenslanden Egypte en Jordanië moeten dus hun grenzen dicht houden om een etnische zuivering voorkomen. Zullen zij dat kunnen blijven doen ? Ik weet het niet. Ik heb daar een onrustig gevoel over. Bovendien kun je op de Westelijke Jordaanoever ook een interne zuivering hebben. Misschien is die al aan de gang.’

‘Wat mij ook somber stemt is het volgende: als je kijkt naar wat destijds de formule was van het ANC in Zuid-Afrika, een succesvolle bevrijdingsbeweging tegen een soortgelijk regime, dan rustte die op drie pijlers. Er was de geweldloze politieke strijd in Zuid-Afrika, er was de gewapende strijd vanuit de buurlanden, en er was de internationale solidariteitsbeweging. Die hebben de omwenteling uiteindelijk mogelijk gemaakt. Toegegeven, de politieke verhoudingen in de wereld lagen destijds anders dan nu. Hoe dan ook, de succesformule van het ANC ligt voor de Palestijnen buiten bereik. De politieke strijd staat door de onderlinge verdeeldheid op een laag pitje, de gewapende strijd moet nu een zware klap incasseren, en de internationale solidariteitsbeweging zal het erg moeilijk krijgen met de effecten van de aanval van HAMAS. Hoe moeten wij pleiten voor een één staat-oplossing, voor gelijkheid en gelijkberechtiging, terwijl er nogal wat joodse Israeli’s kunnen zeggen:  in dat avontuur gaan wij ons niet storten, na wat wij hebben meegemaakt ? Ik denk dat wij ook los daarvan behoorlijk verzwakt een politieke strijd moeten gaan voeren.’

Soeterik richt zich tot zijn gesprekspartner: ‘Jaap, ik neem aan dat men jou nu vanuit zionistische hoek voor de voeten werpt dat je naïef bent geweest: Zie je wel, Israel laat zijn schild even zakken, en kijk eens wat er gebeurt’.

Hamburger moet het beamen: ‘Ik krijg te horen dat ik zou worden afgeslacht door HAMAS op een wijze die niet onderdoet voor hoe de Einsatzgruppen van de SS de joden afmaakten. De joodse gemeenschap heeft een beperkte blik: totaal verpletteren van HAMAS, dan is het varkentje gewassen en gaan wij op de oude voet verder. Zij denken ook niet verder terug. Een analyse over hoe het zo ver gekomen is, ontbreekt. En als je niet terugdenkt, kun je ook niet vooruit denken’.

Is dit een soort mentale struisvogelpolitiek ? ‘Het is veel meer dan dat’, zegt Jaap Hamburger. ‘Het is een diep en fundamenteel wantrouwen tegenover de buitenwereld, hoe voorkomend die zich ook opstelt. Want je weet nooit of daarachter zich toch geen antisemitisme verschuilt. Altijd op je hoede zijn is het parool, de eenheid bewaken. Interne kritiek is niet welkom, want die verzwakt de eigen positie alleen maar. In mijn ogen is er vaak sprake van verworven trauma, in plaats van doorleefd trauma. De Nederlands-joodse psychiater Louis Tas noemde dat cumulatieve traumatisering. De joodse herdenkingscultuur gaat altijd over wat het joodse volk is aangedaan, en dat gaat makkelijk terug tot ver voor Christus. Dat moeten wij maar blijven herdenken, elk jaar weer. En dan is er in de werkelijkheid van vandaag de dag dus maar een kleinigheid nodig, of men zegt: zie je nou wel ? Het is weer zo ver. Dat ligt als het ware al klaar. De ultieme uiting van dat gevoel was de jodenster die de Israelische VN-ambassadeur Gilad Erdan op zijn revers had aangebracht. En er is een foto waarop niet alleen hij, maar de hele delegatie die op heeft!’

Dan valt er, tegen het eind van dit gesprek, toch het woordje ‘positief’. Het komt uit de mond van Soeterik: ‘Dat dacht ik, toen ik dat zag, met die jodenster: positief voor ons. Dit is weer zo’n voorbeeld dat Israel zich overschreeuwt. Het gebeurde al eerder met die belachelijke tekening waarmee Benjamin Netanyahoe de Iraanse nucleaire dreiging in de vorm van een bom presenteerde: dat was zo absurd en infantiel. Als je zo je gelijk moet halen, met zo veel demagogie, dan is dat een teken van zwakte’.

Hamburger: ‘Wat Erdan deed was de ultieme uiting van het gevoel dat joden altijd de dupe zijn. Het gevolg daarvan is volgens mij dat men niet in staat is een ander als slachtoffer te zien. Laat staan als slachtoffer van het eigen handelen. Medeleven met mensen die worden getroffen door een overstroming in Afrika, dat lukt nog wel. Maar dat Palestijnen de dupe zijn van Israelisch optreden, dat is niet één, maar twee bruggen te ver. Het is bijzonder schadelijk wanneer mensen lijden aan slachtofferwaan en ook nog eens beschikken over heel veel macht.’

Soeterik: ‘Daar komen het contextloze praten over 7 oktober en alle verwijzingen naar het verleden vandaan. Het is van het allergrootste belang dat dit destructieve spoor wordt verlaten. Jaap, zie jij een taak voor jezelf om daar, vanuit Een ander joods geluid, in je stukken op te wijzen ?’

Jaap zucht: ‘Robert, ik doe wat ik kan’.

En zo nemen de twee voor nu afscheid, maar zullen zij – naar valt te hopen en te verwachten – elkaar nog vele malen gepassioneerd spreken. Of het helpt of niet.

(1 november 2023)

Jaap Hamburger (1950) werd geboren uit joodse ouders. Zijn zusje kwam om in Bergen Belsen, net als alle familie van vaderszijde; Hij had een  loopbaan bij UWV en rechtsvoorgangers, in allerlei functies. Hij is voorzitter van Een Ander Joods Geluid sedert 2008, bestuurslid van The Rights Forum tot 2022. Inmiddels antizionist en voorstander van één staat tussen de zee en de rivier met gelijke burgerrechten voor de wet voor alle bewoners. 

Robert Soeterik (1951) is antropoloog, Midden Oosten-regiospecialist en voorzitter van het Nederlands Palestina Komitee. Eveneens antizionist en voorstander van één staat tussen de zee en de rivier met gelijke burgerrechten voor de wet voor alle bewoners, en implementatie van het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen.

Carl Stellweg is journalist, schrijver en vertaler en medeoprichter van Het Grote Midden Oosten Platform

C.J Polychroniou

Tariq Kenney-Shawa van Al-Shabaka waarschuwt dat de Palestijnen door Israel en de Verenigde Staten als ‘niet-menselijk’ worden gezien.

Israels grondinvasie van Noord-Gaza is in feite begonnen, nadat de Israelische Strijdkrachten (IDF) vrijdag aankondigde van plan te zijn om zijn grondaanvallen ‘uit te breiden’.

‘Na het vallen van de avond verlichtten explosies van voortdurende luchtaanvallen urenlang de lucht boven Gaza-Stad’, schreef Associated Press. Families met geliefden in Gaza waren geschokt toen zij vrijdag hoorden dat Israel het internet en de communicatie in het hele gebied heeft platgelegd, waardoor het contact tussen de 2,3 miljoen mensen die daar wonen en de buitenwereld grotendeels werd verbroken. Voor journalisten werd het daardoor moeilijk om de schaal van de grondaanvallen te volgen. Volgens The Washington Post meldde het mediacentrum van HAMAS zware nachtelijke gevechten met Israelische troepen op verscheidene plaatsen. Er was onder meer een Israelische inval ten oosten van Bureij. Desgevraagd herhaalde de IDF zaterdag vroeg, dat het gerichte en meer uitgebreide aanvallen uitvoerde met als doel ‘het terrein voor te bereiden voor toekomstige fasen in de operatie’.

Dit is een escalatie van de massale ‘vergeldingsaanvallen’ die Israel uitvoert op de bevolking van Gaza sinds 7 oktober, toen een aanval onder leiding van de militante groep HAMAS ongeveer 1400 joodse Israeli’s doodde op Israelisch grondgebied, onder wie veel burgers. Als gevolg van collectieve strafmaatregelen die Israel als reactie op die aanval uitvoerde, is een groot deel van de infrastructuur van Gaza inmiddels vernietigd en zijn al ruim 7000 Palestijnen gedood [inmiddels 15.000], onder wie 3000 [6000] kinderen.

In een interview met Truthout, evalueert Tariq Kenney-Shawa, beleidsmedewerker bij de onafhankelijke transnationale denktank Al-Shabaka – the Palestinian Policy Network, de vooruitzichten voor een verschuiving in het buitenland beleid van de Verenigde Staten ten aanzien van Israel. Hij legt uit dat het Palestijnse verzet zal doorgaan, zolang Israel weigert de rechten die de Palestijnen onder het internationaal recht hebben te erkennen.

C.J. Polychroniou: Gaza, waar 2,3 miljoen Palestijnen wonen, is bijna 40 jaar direct door Israel bezet geweest en zucht nu al 17 jaar onder een blokkade, waarbij Israel de exclusieve controle heeft over de grenzen, het luchtruim en de territoriale wateren van Gaza. Sinds 2006, toen HAMAS de laatst gehouden algemene verkiezingen won, is Gaza nog vele malen door Israel aangevallen, met talrijke dodelijke slachtoffers tot gevolg. De laatste ronde van massale bombardementen, die plaatsvindt in de context van een Israelisch plan voor de ‘volledige controle’ over Gaza, heeft inmiddels al geleid tot de dood van ruim 7000 Palestijnen [inmiddels 15.000], onder wie 3000 [6000] kinderen. Dit is een reactie op de ongekende aanvallen door HAMAS op 7 oktober op Israelisch grondgebied. HAMAS-strijders doodden maar liefst 1400 joodse Israeli’s en namen mogelijk 200 van hen als gijzelaars gevangen. Wat denkt u dat HAMAS hoopte te bereiken met deze aanvallen op joods-Israelische burgers, die, zoals te verwachten was, geleid hebben tot een massale ‘vergelding’ met het doel, zo is verklaard, om HAMAS te vernietigen en daarbij collectieve strafmaatregelen door te voeren als strijdmethode ?

Tariq Kenney-Shawa: Om eerlijk te zijn denk ik dat HAMAS net zo verbaasd was als velen van ons over het succes en de omvang van zijn operatie. Ik denk dat zelfs de leiders van HAMAS en degenen die het nauwst bij de operationele planning betrokken waren, niet hadden verwacht dat men zo diep Israel zou kunnen binnendringen – en wellicht nog belangrijker, dat andere rivaliserende groepen eveneens in staat waren om deel te nemen op het niveau waarop het gebeurde. Dit betekent dat HAMAS te plekke weinig controle uitoefende op de operatie, toen de omvang veel groter werd dan was voorzien. Veel burgerslachtoffers vielen in de chaos van de grote opmars, waarbij strijders op plaatsen terechtkwamen die zij nooit hadden verwacht te bereiken. Er zijn aanhoudende berichten dat de chaotische reactie van de IDF mede heeft bijgedragen aan het hoge dodental onder de burgerbevolking.

Nogmaals, de operatie op 7 oktober was ongekend in zowat elke betekenis van het woord, vooral doordat is afgerekend met het idee dat de IDF onoverwinnelijk is. Natuurlijk is de machtsasymmetrie tussen de IDF en zelfs de meest professionele Palestijnse verzetsgroepen enorm. Israel heeft een strijdmacht die over de meest geavanceerde wapens beschikt – zoals F-35 gevechtsvliegtuigen, Merkava gevechtstanks, geavanceerde spyware, heeft meerdere inlichtingendiensten en is bovendien een atoommacht – en algemeen bekend staat als een van de meest vakkundige ter wereld. Niettemin waren de Qassam Brigades in staat om de IDF te verrassen. Al met al lijkt wat er op 7 oktober uiteindelijk is gebeurd, verder ging dan wat HAMAS gepland had.

In termen van de bredere strategie kunnen wij speculeren over wat HAMAS hoopte te bereiken, ook al ging wat er gebeurde allemaal veel verder. HAMAS heeft begrepen dat Israel alleen communiceert, begrijpt en reageert op de taal van geweld en dwang. Palestijnen hebben vanuit de openluchtgevangenis die de Strook van Gaza is, moeten toezien hoe zij steeds meer geïsoleerd raakten van de rest van Palestina en de wereld. Zij hebben politieke opties zien verdwijnen. Zij hebben gezien hoe ten tijde van de Grote Mars van de Terugkeer [2018-2019] vreedzame demonstranten door scherpschutters van het Israelische regime werden afgeschoten. Zij hebben moeten ervaren dat groeiende internationale solidariteit met de Palestijnen een strengere blokkade en bezetting niet heeft kunnen verhinderen.

Op bais van al die ervaringen is het duidelijk dat HAMAS zich niet langer bekommert om het winnen van de harten en hoofden van de internationale gemeenschap. Want na ruim 75 jaar bezetting en 17 jaar verstikkende blokkade hebben overwinningen in de publieke opinie de mensen van Gaza niets tastbaars opgeleverd. Voor HAMAS is daarom het verstoren van de door Israel opgelegde status quo het enige dat hun invloed geeft – door middel van gewapend verzet. Het is een feit dat dergelijk gewapend verzet in 2005 een grote rol heeft gespeeld bij het besluit van Israel om de joodse kolonisten en de militairen unilateraal uit Gaza terug te trekken. Ook is goed denkbaar dat het gewapend verzet Israel de afgelopen jaren ertoe heeft gedwongen om de blokkade van Gaza op bepaalde punten te versoepelen, in de vorm van het uitbreiden van viszones en het toelaten van goederen.

HAMAS wist dat Israel op elke daad van verzet met buitenproportioneel geweld zou reageren. Niettemin lijkt het erop dat men de status quo kost wat kost heeft willen doorbreken. Daarbij is het voor HAMAS een kwestie van liever staande te sterven dan op de knieën te leven. Mensen buiten Gaza zijn het misschien niet eens met deze tactiek van HAMAS, maar dat neemt niet weg dat het van belang is om de redenering daarachter te begrijpen.

Sinds het einde van de jaren negentig heeft HAMAS een onder de Palestijnen wijdverspreide populariteit verworven vanwege zijn houding tegenover Israel. Maar HAMAS vertegenwoordigt niet alle Palestijnen en er zijn tegenstrijdige berichten over de mate van steun die HAMAS in het bijzonder onder de Palestijnen in Gaza geniet. Feitelijk was bijna de helft van de huidige inwoners van Gaza nog niet eens geboren toen HAMAS de parlementsverkiezingen van 2006 won. Kortom, het is niet eenvoudig om op dit punt grip op de zaak te krijgen. Hoe schat u de Palestijnse steun voor HAMAS in ?

Het is erg moeilijk om nauwkeurig in te schatten hoeveel steun HAMAS in Gaza heeft en zelfs in bredere Palestijnse politieke kringen. Betrouwbare peilingen zijn lastig uit te voeren en ook dan blijft het moeilijk om een  accuraat beeld te krijgen van mensen die bang zijn dat zij in de gaten gehouden worden.

Het is verder erg belangrijk om te erkennen dat wanneer mensen zeggen dat HAMAS democratisch verkozen is, dit gaat over parlementsverkiezingen die zo’n 17 jaar geleden voor het laatst hebben plaatsgevonden. Op dit moment is ruim de helft van de bevolking van Gaza jonger dan 14 jaar, wat betekent dat de overgrote meerderheid van de Palestijnen in Gaza op dat moment nog niet eens geboren was of nog niet oud genoeg was om op HAMAS – of op wie dan ook – te stemmen bij de laatstgehouden verkiezingen. In die zin heeft HAMAS Gaza geregeerd tegen het democratische gevoel van de bewoners van Gaza in, simpelweg omdat er na 2006 geen verkiezingen meer zijn gehouden. Daarnaast is het algemeen bekend dat HAMAS de politieke oppositie tegen zijn bewind en beleid de afgelopen tien jaar herhaaldelijk met geweld heeft onderdrukt.

Ook is bekend dat de Palestijnse publieke opinie zeer divers is, deels door de verdeeldheid van de Palestijnse politieke klasse als gevolg van tientallen jaren van Israelische koloniale overheersing en van Israels verdeel-en-heerspolitiek. Dit betekent dat een Palestijn in Nabloes wellicht andere tactieken en methoden bepleit dan een Palestijn in Gaza of in de diaspora. Wat de meeste Palestijnen echter bindt, is de gezamenlijke steun aan het verzet en voor sumud (standvastigheid) tegenover de Israelische bezetting en Israelische apartheid.

Veel van de steun die HAMAS krijgt, is omdat zijn toewijding aan het verzet gevoeld en gewaardeerd wordt – anders dan in het geval van zijn politieke tegenhanger, het Palestijns Nationaal Gezag (PNA) op de Westelijke Jordaanoever, dat door Palestijnen over het hele spectrum wordt gezien als een groep corrupte onderaannemers van de Israelische bezetting. In de ogen van veel Palestijnen blijven HAMAS en andere verzetsgroepen tenminste de bezetter bevechten – opnieuw in tegenstelling tot partijen als FATAH, waarover men vrij breed van mening is dat deze de belangen van het Palestijnse volk heeft verraden. Dat is vooral de reden dat HAMAS op steun kan blijven rekenen.

Israel heeft gezworen HAMAS te vernietigen. Is dit niet een soort utopie ? Want ook zonder HAMAS is Israel niet van plan de rechten van de Palestijnen te erkennen. Ik bedoel, zelfs als HAMAS militair wordt vernietigd, zal er dan niet iets anders voor in de plaats komen ? Vrede vereist rechtvaardigheid en het huidige Israelische regime geeft helaas niets om rechtvaardigheid.

Israel wil Palestijns verzet, in welke vorm dan ook uitschakelen. Het spant zich al tientallen jaren in om elke vorm van Palestijns verzet de kop in te drukken. Wanneer Palestijnen geweldloze tactieken proberen toe te passen – zoals de BDS-campagne [Boycot, Desinvesteren & Sancties] die beoogt de bezetting voor Israel economisch onhoudbaar te maken – worden zij zwaar bekritiseerd, uitgemaakt voor antisemieten en onderdrukt door middel van wetgeving en met strafrechtelijke vervolging.

Geweldloze protesten worden de kop ingedrukt. Tijdens de eerdergenoemde Grote Mars van de Terugkeer, bijvoorbeeld, zijn ten minste 223 demonstranten door Israelisch vuur gedood en zijn duizenden van hen verminkt toen zij naar het hek marcheerden dat Gaza van Israel scheidt, om hun recht op terugkeer en een einde aan de blokkade te eisen. Duizenden Palestijnse politieke gevangenen en administratieve gevangenen – die worden vastgehouden zonder aanklacht, proces of toegang tot advocaten – worden gemarteld en gedood. Zelfs pogingen om onze zaak voor te leggen aan het Internationaal Strafhof – de zogenaamd internationaal geaccepteerde weg in onze ‘op regels gebaseerde internationale rechtsorde’ – worden beantwoord met beschuldigingen van ‘diplomatiek terrorisme’.

Israels verpletterende reactie op elk van deze pogingen bewijst dat het hier niet gaat om de methode van verzet, maar eerder om het feit dat Palestijnen het überhaupt wagen om zich tegen hun onderdrukking te verzetten.

Israel kan dan wel duizenden HAMAS-strijders en -leiders aan het einde van hun campagne gedood hebben, maar het kan het verzet waarvan HAMAS slechts één onderdeel is, niet verslaan. Zolang Palestijnen leven onder blokkade, bezetting en apartheid – waar zij zich ook bevinden – zal er in alle vormen verzet geboden worden. Mocht je hiervoor nog meer bewijs nodig hebt, denk dan aan de verwoestende aanvallen die Israel heeft uitgevoerd op de Strook van Gaza in 2008-2000, 2012, 2014 en in 2021 – steeds met het doel om verzetsgroepen te verslaan. Wat elk van deze aanvallen – waarover in Israel heel cynisch gesproken wordt in termen van ‘mowing the lawn’ – heeft opgeleverd, is een verdere verdieping van de Palestijnse wil om weerstand te bieden, nadat men getuige is geweest van de gewelddadige dood van familie en vrienden en de vernietiging van de eigen toekomst onder eindeloze belegeringen.

De Verenigde Staten en andere westerse landen hebben Israel het groene licht gegeven om Gaza met de grond gelijk te maken als vergelding voor de HAMAS-aanval – een beslissing die velen heeft doen concluderen dat zij joods-Israelische levens belangrijker vinden dan Palestijnse. Lijkt u dat een juiste inschatting ? Kunt u iets zeggen over de inspanningen binnen deze naties die proberen dit groene licht voor een massale aanval op de Palestijnen aan te vechten? Is er iets dat u hoop geeft dat het Amerikaanse beleid in een andere richting kan worden gedraaid ?

De Verenigde Staten en het Westen in het algemeen hebben vanaf dag één levens van joodse Israeli’s altijd belangrijker gevonden dan die van Palestijnen. Dat komt omdat joodse Israeli’s worden gezien als broeders, zowel in termen van etnische/raciale achtergrond als religieuze gezindheid, terwijl Palestijnen als sub-human worden beschouwd en gelijkgesteld met Arabieren-haat en diepgewortelde islamofobie. Nog maar een paar dagen geleden huilde John Kirby, woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad, op de nationale televisie om de joods-Israelische burgers die op 7 oktober werden gedood. Dagen later stond hij voor de camera’s tijdens een persconferentie en deed de dood van Palestijnse burgers af als ongelukkige maar onvermijdelijke nevenschade.

Ik heb op dit moment weinig hoop dat het officiële Amerikaanse beleid in een andere richting kan worden gedraaid. Zelfs vóór de huidige crisis stond het officiële Amerikaanse beleid al ver af van de wensen van de publieke opinie. Recente opiniepeilingen hebben uitgewezen dat Democraten voor het eerst in de geschiedenis meer sympathiseren met Palestijnen dan met joodse Israeli’s. Nog belangrijker is dat jongere generaties over het hele politieke spectrum niet alleen de Palestijnse strijd meer steunen, maar ook actief oproepen om Israel ter verantwoording te roepen voor de oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen die het routinematig begaat. Maar dat zou je niet zeggen als je kijkt naar het beleid van de regering van Joe Biden, dat aantoonbaar het meest anti-Palestijnse beleid is van alle regeringen in de recente Amerikaanse geschiedenis.

Vergeet niet dat Biden tijdens de 2020-campagne allerlei verheven beloften heeft gedaan over het centraal stellen van mensenrechten en het bevorderen van democratie, om vervolgens als president deze doelstellingen te laten varen ten gunste van het omarmen van autocraten en het nastreven van de door de regering van zijn voorganger, Donald Trump, ondertekende ‘Abraham-Akkoorden’, zonder enige aandacht voor het aansprakelijk stellen van Israel voor bezetting en apartheid. Dus eigenlijk ging Biden ervan uit – en dit werd gedeeld door zowel Israelische als Arabische regeringen – dat de Palestijnen effectief onder het tapijt konden worden geveegd, eventueel hier en daar wat kruimels toegestopt kregen om hen de mond te snoeren terwijl deze ‘veiligheidsovereenkomsten werden gesloten zonder de steun van de grote massa’s in de hele regio.

Wat wij op 7 oktober hebben gezien, heeft die veronderstelling aan diggelen geslagen – de veronderstelling dat wij de Palestijnen gewoon kunnen vergeten, de bezetting kunnen vergeten en Israel niet ter verantwoording kunnen roepen voor de onderdrukking van de Palestijnen.

Wij zijn inmiddels getuige van wat op een massale slachting is uitgedraaid en het is duidelijk dat de regering-Biden daaruit geen lessen heeft getrokken. President Biden liet er geen gras over groeien om zijn onvoorwaardelijke steun aan Israel naar een hoger plan te tillen. Hij stuurde het vliegdekschip USS Gerald Ford naar de kust van Gaza om gevechtssteun te verlenen, in geval Israel een tweede front zou moeten vormen tegen Hezbollah in Libanon. Naar verluidt heeft hij mariniers en adviseurs ter plekke bij de IDF om deel te nemen aan hun offensief wanneer dat nodig is. Biden vult op dit moment de artilleriegranaten, raketten en andere dodelijke munitie aan die Israel gebruikt om Palestijnen in Gaza af te slachten en wil minstens 14 miljard dollar van zijn belastingbetaler – bovenop de 3,8 miljard dollar die Washington Israel op jaarbasis verstrekt – aan humanitaire en militaire hulp voor Israel. Alsof dat allemaal nog niet genoeg is, blijft hij oproepen tot een staakt-het-vuren ontmoedigen en heeft hij zelfs plannen om de massale verplaatsing van Palestijnen uit Gaza te faciliteren.

Sommige analisten lijken te denken dat Biden op de een of andere manier 3D-schaak speelt door Israel publiekelijk onvoorwaardelijk te steunen, terwijl hij diplomatieke stappen achter de schermen zet om hun aanval zogenaamd te temperen, maar het is moeilijk om dat te geloven wanneer er in iets meer dan twee weken tijd meer dan 6000 Palestijnen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever zijn afgeslacht [inmiddels is het dodental tot 16.000 opgelopen; red.]. Koppel dat aan alles wat ik net heb opgesomd en het is duidelijk dat Biden Israel carte blanche geeft.

De huidige aanval van Israel op Gaza gaat nu al de boeken in als een grote oorlogsmisdaad. Maar wat gebeurt er daarna ? Is er wel een alternatief voor de vicieuze cirkel van geweld ?

Het is erg moeilijk om te voorspellen wat er voor de Palestijnen in het verschiet ligt. We kunnen er echter zeker van zijn dat de Palestijnen op dit moment te maken hebben met een nieuw dimensie in de ongoing Nakba (catastrofe) – een herhaling van 1948 en erger.

Alles wijst erop dat het Israelische regime van plan is om de status quo in Gaza drastisch te wijzigen – en dat lijkt ernstig op genocide en etnische zuivering.

Israels bevel om het noorden van Gaza te evacueren laat zien wat men van plan is. De Israelische grondinvasie zal zich waarschijnlijk richten op het noorden van Gaza, waar zich het grootste deel van de tunnelinfrastructuur van HAMAS bevindt. Israel waarschuwde onlangs dat het alle burgers die in het gebied zouden blijven als ‘medeplichtigen’ van HAMAS zou beschouwen. Afgezien van het feit dat het hier gaat om een flagrante oorlogsmisdaad, geeft dit aan dat Israel van plan is om het hele gebied plat te gooien en er een gedemilitariseerde zone van te maken ten koste van honderdduizenden onschuldige burgers. Meer dan 2 miljoen Palestijnen in Gaza, die al opgesloten zaten in een van de dichtstbevolkte gebieden op deze planeet, zullen nu gedwongen worden om een ruimte in te nemen die half zo groot is – dan wel zullen zij uit het gebied gedrukt worden in een proces van etnische zuivering, dat de gebeurtenissen van 1948 in omvang zal overtreffen.

Houd in gedachten dat volledige controle over het gebied tussen de Middellandse Zee en de rivier de Jordaan met daarin zo min mogelijk Palestijnen altijd al het doel van Israel is geweest. Het enige dat hen er in het verleden van weerhield om elke Palestijn in één grote klap weg te vagen, was de mening van de internationale gemeenschap. Gezien de onvoorwaardelijke steun van het Westen aan Israel in de afgelopen weken, is het echter de vraag of wij daar nog wel op kunnen rekenen.

Er is absoluut een alternatief voor dit alles, maar dan moet er internationale druk worden uitgeoefend om een einde te maken aan de omstandigheden die tot 7 oktober hebben geleid, namelijk Israels bezetting van Palestina en zijn verstikkende blokkade van Gaza. Zolang die omstandigheden blijven bestaan, zolang de Palestijnen onderdrukt worden, zal het verzet doorgaan. Dat is de duidelijke realiteit van de situatie. Wil men een einde maken aan de cyclus van geweld ? Maak een einde aan de bezetting door Israel, maak een eind aan de Israelische apartheid, hef de blokkade op en geef de Palestijnen de rechten en de vrijheid waarop zij recht hebben.

bron: Truthout (Verenigde Staten), 28 oktober 2023

C.J. Polychroniou is politiek wetenschapper/politiek econoom, auteur en journalist; hij heeft gedoceerd aan verschillende universiteiten en onderzoekscentra in Europa en de Verenigde Staten

vertaling: Marijke Kruyt